Prostat vəzi biopsiyası, prostat vəzisindəki şübhəli toxumanın mikroskopik analiz üçün götürülməsi prosedurudur. Bu üsul, xüsusilə prostat xərçəngi şübhəsi olan xəstələrdə dəqiq diaqnoz qoyulması üçün ən vacib diaqnostik üsullardan biridir. Azərbaycanda kişilərdə ən çox rast gəlinən onkoloji xəstəliklərdən biri məhz prostat xərçəngi olduğuna görə, bu mövzuya dair məlumatlılıq böyük əhəmiyyət daşıyır.

Bu məqalədə prostat biopsiyasının nə olduğunu, nə üçün və hansı hallarda tətbiq edildiyini, prosedurun necə aparıldığını, xəstələr üçün hansı risklərin mövcud olduğunu və biopsiya sonrası nələrin nəzərə alınmalı olduğunu ətraflı şəkildə izah edəcəyik.

Prostat vəzi nədir və niyə əhəmiyyətlidir?

Prostat vəzi, yalnız kişilərdə olan və sidik kisəsinin alt hissəsində yerləşən kiçik bir bezdir. Bu vəzi spermanın bir hissəsini təşkil edən mayeni ifraz edir və reproduktiv sağlamlıq üçün vacib funksiyalara malikdir.

Yaş artdıqca, prostat vəzi böyüyə bilər (bu hal yaxşıxassəli prostat hiperplaziyası adlanır) və ya hüceyrələrdə anormal dəyişikliklər baş verə bilər ki, bu da prostat xərçəngi riskini artırır. Bu səbəbdən kişilərdə müəyyən yaşdan sonra prostat vəzi müayinələri çox önəmlidir.

Prostat biopsiyası nədir?

Prostat biopsiyası – prostat vəzisindən iynə vasitəsilə kiçik toxuma nümunələrinin götürülməsi prosesidir. Bu toxuma nümunələri laboratoriyada mikroskopik analiz olunur və həkimlər bu yolla prostat xərçənginin olub olmadığını müəyyən edə bilirlər.

Biopsiya adətən ultrasəs nəzarətində həyata keçirilir və çox vaxt transrektal (düz bağırsaqdan keçərək) və ya transperineal (aralıq nahiyəsindən) üsullarla icra olunur.

Hansı hallarda prostat biopsiyası tövsiyə olunur?

Prostat biopsiyası, aşağıdakı hallarda həkim tərəfindən tövsiyə oluna bilər:

1. Qanda PSA səviyyəsinin yüksəlməsi

Prostat spesifik antigen (PSA) – prostat vəzinin ifraz etdiyi zülaldır və qan analizi ilə ölçülür. PSA səviyyəsinin yüksək olması prostatda anormal proseslərin getdiyini göstərə bilər. PSA aşağıdakı hallarda yüksələ bilər:

• Prostat xərçəngi
• Yaxşıxassəli prostat böyüməsi (BPH)
• Prostat iltihabı (prostatit)

Həkimlər adətən PSA səviyyəsinin 4 ng/ml-dən yuxarı olduğu hallarda və ya PSA dəyərinin qısa müddət ərzində sürətlə artdığı situasiyalarda biopsiya qərarı verirlər.

2. DRE (rəqəmsal rektal müayinə) zamanı şübhəli kütlənin aşkarlanması

Barmaqla rektal müayinə zamanı həkim prostat vəzisində sərtləşmiş, düyünlü və ya qeyri-bərabər sahə hiss etdikdə, bu xərçəng şübhəsi doğura bilər və biopsiya tələb oluna bilər.

3. Prostat MRT və ya TRUS nəticələrində şübhəli dəyişikliklər

Maqnit rezonans tomoqrafiyası (MRT) və ya transrektal ultrasəs (TRUS) zamanı prostatda qeyri-adi görünüşlü və ya yüksək riskli PIRADS dərəcəsində kütlə aşkarlanarsa, bu halda biopsiya icra olunmalıdır.

4. Əvvəlki biopsiyanın mənfi çıxmasına baxmayaraq PSA səviyyəsinin yüksək qalması

Əgər birinci biopsiyada xərçəng tapılmayıbsa, lakin PSA hələ də yüksəkdirsə və ya artmaqda davam edirsə, təkrar biopsiya vacib ola bilər.

5. Ailə tarixçəsi və genetik risk faktoru

Əgər xəstənin birinci dərəcəli qohumlarında (ata, qardaş) prostat xərçəngi varsa və ya genetik olaraq risk daşıyırsa (məsələn BRCA gen mutasiyası), bu zaman da biopsiya erkən mərhələdə planlaşdırıla bilər.

Prostat biopsiyası necə aparılır?

Ən çox istifadə edilən üsullar:

✅ Transrektal prostat biopsiyası:

• Düz bağırsaqdan ultrasəs cihazı yeridilir.
• Ultrasesin köməyi ilə prostat vizualizə edilir.
• Xüsusi iynə vasitəsilə prostatdan nümunələr götürülür (adətən 10-12 nümunə).

✅ Transperineal prostat biopsiyası:

• Aralıq nahiyəsindən nümunələr götürülür.
• Enfeksiyalar baxımından daha təhlükəsiz hesab olunur.

Biopsiya lokal və ya ümumi anesteziya altında həyata keçirilə bilər və prosedur 15-30 dəqiqə davam edir.

Biopsiyadan sonra nə baş verir?

Biopsiyadan sonra aşağıdakı simptomlar ola bilər:

• Sidikdə və ya spermada qan izləri (bir neçə gün normal hesab olunur)
• İnsident infeksiya (profilaktik antibiotik verilir)
• Mədə-bağırsaq diskomfortu və ya yüngül ağrı

Əgər qızdırma, çox güclü ağrı və ya sidik ifrazında ciddi çətinlik yaranarsa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.

Biopsiya nəticələri necə qiymətləndirilir?

Laborator analiz nəticələri aşağıdakı kimi ola bilər:

• Normal (xərçəngə dair sübut yoxdur)
• Xərçəngə uyğun olmayan, lakin qeyri-adi hüceyrə dəyişiklikləri
• Prostat adenokarsinoması – yəni prostat xərçəngi mövcuddur

Əgər xərçəng aşkarlanırsa, Gleason skoru ilə dərəcələndirilir və bu, xəstəliyin nə qədər aqressiv olduğunu göstərir.

Prostat biopsiyası, prostat xərçənginin dəqiq diaqnostikasında həkimlərin əvəzolunmaz alətidir. Yüksək PSA səviyyəsi, müayinə zamanı şübhəli toxuma və ya MRT nəticələrində şübhəli görünüş varsa, biopsiya tövsiyə olunur. Erken diaqnoz – uğurlu müalicənin açarıdır. Bu səbəbdən 50 yaşdan yuxarı kişilər, xüsusilə ailə tarixçəsində xərçəng olanlar, mütəmadi olaraq prostat müayinəsindən keçməlidirlər.

Hamiləlikdə korset taxmaq olar? – Ginekoloq tövsiyələri və risklər

Hamiləlik dövrü qadın orqanizmi üçün həm fiziki, həm də psixoloji baxımdan bir çox dəyişikliklərin baş verdiyi xüsusi bir mərhələdir. Bu dövrdə qadınlar həm sağlamlıqlarını qorumağa, həm də rahatlıqlarını təmin etməyə çalışırlar. “Hamiləlikdə korset taxmaq olar?” sualı isə bu dövrdə ən çox verilən suallardan biridir. Bəs doğrudanmı hamiləlik zamanı korset istifadəsi doğrudur? Onun hansı növləri təhlükəsizdir və hansı hallarda istifadədən çəkinmək lazımdır?

Bu məqalədə hamiləlikdə korset taxmağın üstünlükləri və mənfi cəhətləri, həkim tövsiyələri, doğru korset seçimi, və hansı hallarda qadağandır suallarına ətraflı şəkildə cavab verəcəyik.

Hamiləlikdə bədən dəyişiklikləri və korset ehtiyacı

Hamiləlik zamanı qadın bədəni müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalır:

• Qarın bölgəsinin genişlənməsi
• Bel ağrıları
• Onurğa sütununun yük altında qalması
• Duruş pozğunluqları

Bu dəyişikliklər, xüsusilə hamiləliyin ikinci və üçüncü trimestrlərində, qadının hərəkət rahatlığına və ümumi sağlamlığına təsir edə bilər. Bu zaman bəzi qadınlar hamiləlik üçün xüsusi hazırlanmış korsetlərə və ya hamiləlik dəstək kəmərlərinə müraciət edirlər.

Hamiləlikdə korset taxmağın mümkün üstünlükləri

Əgər doğru seçilmiş və tibbi baxımdan uyğun korset istifadə olunarsa, bəzi üstünlükləri müşahidə etmək mümkündür:

1. Bel və onurğa ağrılarının azaldılması

Dəstək kəmərləri qarını və beli saxlayaraq onurğanın düzgün duruşunu təmin edə bilər. Bu, xüsusilə uzun müddət ayaq üstə qalan və ya işləyən hamilələr üçün faydalıdır.

2. Duruşun düzəlməsi

Düzgün korset duruşun pozulmasının qarşısını ala və bədənin simmetrik şəkildə yük daşımasını təmin edə bilər.

3. Fiziki aktivlik zamanı rahatlıq

Bəzi hamilə qadınlar yüngül idman fəaliyyəti və ya gəzinti zamanı korset taxaraq daha rahat hiss etdiklərini bildirirlər.

4. Qarın dərisinin daha az gərilməsi

Bəzi hallarda korset qarın dərisinin çox sallanmasının qarşısını alaraq striyaların (çatların) yaranmasını müəyyən qədər azalda bilər.

Ancaq diqqət: Hər korset təhlükəsiz deyil!

Burada vacib bir fərqi qeyd etmək lazımdır: ənənəvi, sıx və estetik məqsədli korsetlər ilə tibbi dəstəkli hamiləlik korsetləri fərqlidir. Hamiləlikdə heç bir halda bel nazikləşdirici və sıxıcı klassik korsetlərdən istifadə edilməməlidir.

Bu cür korsetlər:

• Qarın içi təzyiqi artırır
• Dölün normal inkişafını poza bilər
• Qan dövranını zəiflədə bilər
• Nəfəs almaqda çətinlik yarada bilər
• Uşaqlıq üzərində təzyiq yaradaraq erkən doğuş riskini artıra bilər

Hamiləlikdə korset taxmaq təhlükəlidirsə, bəs nə etmək olar?

Əgər hamilə qadın bel ağrısından əziyyət çəkirsə və ya gündəlik fəaliyyətdə narahatlıq hiss edirsə, ən yaxşı seçim ginekoloq və ya fizioterapevt məsləhəti ilə tibbi dəstək kəməri (hamiləlik bandajı) almaqdır.

Bu tip dəstək kəmərləri:

• Qarın altını dəstəkləyir
• Tənzimlənə bilən elastikliyə malikdir
• Dölə heç bir təzyiq göstərmir
• Ortopedik materialdan hazırlanır

Hamiləlikdə korset və ya dəstək kəməri istifadəsi üçün əsas qaydalar

1. Həkimlə məsləhətləşin – Heç vaxt hamiləlikdə özbaşına korset və ya bandaj istifadə etməyin. Bu tip vasitələr həkimin göstərişi və kontrolu ilə seçilməlidir.
2. İstifadə müddəti məhduddur – Gündə maksimum 3–4 saatdan artıq korset taxmaq məsləhət görülmür. Gecə yatarkən və ya istirahət zamanı çıxarılmalıdır.
3. Dəriyə uyğun material seçin – Tənəffüs edən, allergiya yaratmayan və yüngül materiallardan hazırlanmış korsetlər seçin.
4. Təzyiqsiz və rahat olmalıdır – Korsetin çox sıx olması təhlükəlidir. Rahat hərəkət edə biləcəyiniz, nəfəs almağa mane olmayan model seçin.

Hamiləlikdə korset istifadəsi kimlər üçün tövsiyə olunmur?

• Erkən doğuş riski olan qadınlar
• Uşaqlıq boynunda zəiflik (servikal çatışmazlıq) olanlar
• Yüksək təzyiq və ya preeklampsiya diaqnozu olanlar
• Nəfəs alma problemi yaşayanlar
• Ciddi qan dövranı pozuntusu olan hamilələr

Nəticə: Hamiləlikdə korset taxmaq – Olar ya olmaz?

Hamiləlik zamanı korset taxmaq mümkündür, amma yalnız tibbi məqsədli, xüsusi olaraq hamilələr üçün hazırlanmış dəstək kəmərləri formasında və həkim nəzarəti ilə istifadə olunduqda. Ənənəvi və estetik məqsədli sıxıcı korsetlərdən qəti şəkildə uzaq durmaq lazımdır.

Əgər hamiləlik dövründə bel və qarın ağrısı, duruş pozuntusu və narahatlıq hiss edirsinizsə, bu barədə qadın məsləhətxanasında çalışan ginekoloqunuzla məsləhətləşin. Sizin və körpənizin sağlamlığı hər şeydən önəmlidir!

Viagra qəbulu ürəyə zərərlidirmi? – Ürək sağlamlığı və cinsi gücü arasında əlaqə

Cinsi zəiflik və ereksiya problemləri kişilər arasında geniş yayılmış sağlamlıq məsələlərindəndir. Bu vəziyyətdə ən çox müraciət olunan dərmanlardan biri isə Viagradır. Bəs bu dərmanın qəbulu ürək sağlamlığına zərər verirmi? Ürəyində problem olan şəxslər Viagra istifadə edə bilərmi? Bu məqalədə Viagranın ürəyə təsiri, istifadə qaydaları, və risk qrupları haqqında ətraflı məlumat veriləcək.

Viagra nədir və necə təsir göstərir?

Viagra (aktiv maddəsi Sildenafil) ilk dəfə 1998-ci ildə bazara çıxarılıb və əsas məqsədi ereksiya pozğunluqlarının müalicəsidir. Viagra qan damarlarını genişləndirərək penisdə qan dövranını artırır, bu da daha güclü və davamlı ereksiyaya səbəb olur.

Sildenafil, orqanizmdə fosfodiesteraza tip 5 (PDE5) adlı fermenti bloklayaraq damarların rahatlamasına səbəb olur. Bu ferment yalnız cinsi orqanlarda deyil, ürək və ağciyər damarlarında da fəaliyyət göstərir. Bu səbəbdən Viagra qəbulu zamanı ürək-damar sisteminə də təsir göstərmiş olur.

Viagra və ürək sağlamlığı arasında əlaqə

Viagranın ürəyə təsiri ilə bağlı müxtəlif elmi tədqiqatlar mövcuddur. Ümumiyyətlə, sağlam bir insanda Viagranın ürəyə ciddi zərəri yoxdur. Hətta bəzi hallarda Sildenafilin ürək çatışmazlığı və ağciyər hipertenziyası kimi diaqnozlarda istifadə olunduğu da məlumdur. Lakin bununla belə, ürək-damar problemləri olan şəxslərdə ehtiyatlı yanaşmaq zəruridir.

Viagra hansı hallarda ürəyə zərər verə bilər?

Viagra aşağıdakı hallarda ürək üçün təhlükəli ola bilər:

• Qəfil təzyiq düşməsi: Viagra, damar genişləndirici olduğu üçün arterial təzyiqi azalda bilər. Xüsusilə nitrik oksid tərkibli dərmanlar (məsələn, nitroqliserin) qəbul edən şəxslər Viagra istifadə etdikdə ciddi hipotoniya (təzyiq düşməsi) riski yarana bilər.
• Stenokardiya (ürək ağrısı): Əgər pasiyent tez-tez stenokardiya tutmaları keçirirsə, Viagra istifadəsi bu halları ağırlaşdıra bilər.
• Ürək ritm pozuntuları (aritmiya): Ritm pozğunluğu olan xəstələrdə sildenafil bəzi hallarda aritmiyanı şiddətləndirə bilər.
• Yeni keçmiş infarkt və ya insult: Son 6 ay ərzində infarkt və ya insult keçirmiş şəxslərdə Viagra istifadəsi tövsiyə olunmur.

Viagranın ürəyə müsbət təsirləri varmı?

Bəli. Bəzi elmi araşdırmalar göstərir ki, doğru dozada və həkim nəzarəti altında istifadə edilən Viagra, ürək əzələsində qan dövranını yaxşılaşdıraraq ürək çatışmazlığı olan bəzi pasiyentlərdə pozitiv təsir göstərə bilər. Bu səbəbdən Sildenafil bəzən ağciyər hipertenziyası üçün də müalicə vasitəsi kimi istifadə olunur.

Viagra qəbul etməzdən əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşin

Əgər sizdə aşağıdakı hallardan biri varsa, Viagra qəbulu mütləq həkim nəzarətində olmalıdır:

• Hipertoniya (yüksək qan təzyiqi)
• Hipotoniya (aşağı qan təzyiqi)
• İskemik ürək xəstəliyi
• Ürək çatışmazlığı
• Qaraciyər və ya böyrək çatışmazlığı
• Digər dərmanlar qəbul edirsinizsə (xüsusilə nitratlar, beta-blokatorlar və ya alfa-blokatorlar)

Viagra istifadəsi zamanı diqqət edilməli məqamlar

1. Doza – Tövsiyə edilən başlanğıc doza adətən 50 mq-dır. Yaşlı şəxslərdə və ya ürək-damar xəstəliyi olanlarda bu doz 25 mq olaraq başlanmalıdır.
2. Alkoqol ilə birlikdə istifadə – Spirtli içkilərlə birlikdə qəbul edildikdə təzyiqin düşməsi riski artır.
3. Yemək sonrası qəbul – Yağlı yeməklərlə birlikdə qəbul edildikdə təsir gecikə bilər.
4. Digər cinsi gücləndiricilərlə birlikdə istifadədən çəkinin – Viagra ilə digər oxşar dərmanların birlikdə istifadəsi təhlükəlidir.

Ürək xəstələri cinsi əlaqədə ola bilərmi?

Bu da çox vacib və tez-tez verilən suallardandır. Ümumiyyətlə, ürək xəstələrinin cinsi əlaqə üçün yetərli fiziki gücə sahib olub-olmadığını qiymətləndirmək lazımdır. Mütəxəssislər deyirlər ki, iki mərtəbə pilləkən qalxmaq sizi yormursa, çox güman ki, cinsi əlaqə sizin üçün təhlükəli deyil. Amma yenə də həkim məsləhəti mütləqdir.

Nəticə: Viagra ürəyə zərərlidirmi?

Qısa cavab belədir: sağlam insanlarda və düzgün dozada istifadə olunduqda Viagra ürəyə zərərli deyil. Hətta bəzi ürək-damar xəstəliklərində faydalı da ola bilər. Lakin ürək problemi olan şəxslər, xüsusilə nitrik oksid əsaslı dərmanlar qəbul edənlər Viagranı mütləq kardioloq nəzarəti ilə qəbul etməlidir. Özbaşına istifadə risklidir və ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.