Kardiologiyanın Tarixi

Kardiologiyada Əsas Sahələr

1. Klinik Kardiologiya: Ürək-damar xəstəliklərinin diaqnostikası və müalicəsi ilə məşğul olan sahədir. Bu sahəyə ürək çatışmazlığı, infarkt, aritmiyalar, hipertoniya kimi xəstəliklər daxildir.
2. İnvaziv Kardiologiya: Ürək kateterizasiyası və digər invaziv prosedurlarla məşğul olan sahədir. Bu sahədə anjioqrafiya, angioplastika və stent implantasiyası kimi prosedurlar həyata keçirilir.
3. Neyrokardiologiya: Ürəyin sinir sistemi ilə qarşılıqlı əlaqəsini öyrənən sahədir. Neyrokardiologiya ürək ritminin və qan təzyiqinin sinir sisteminə necə təsir etdiyini öyrənir.
4. Pediatrik Kardiologiya: Uşaqlarda ürək-damar xəstəliklərinin diaqnostikası və müalicəsi ilə məşğul olan sahədir. Bu sahədə anadangəlmə ürək qüsurları, uşaqlıq dövründə ürək problemləri və inkişaf anomaliyaları müalicə edilir.
5. Profilaktik Kardiologiya: Ürək-damar xəstəliklərinin qarşısının alınması və risk faktorlarının idarə olunması ilə məşğul olan sahədir. Profilaktik kardiologiya sağlam həyat tərzi, düzgün qidalanma, fiziki aktivlik və siqaret çəkmənin qarşısını almaq kimi məsələlərə diqqət yetirir.

Ürək-Damar Xəstəlikləri və Risk Faktorları

1. Yüksək Qan Təzyiqi (Hipertoniya): Arteriyalarda qan təzyiqinin artması ürəyin daha çox işləməsinə səbəb olur ki, bu da ürək çatışmazlığına və infarktın yaranmasına səbəb ola bilər.
2. Xolesterolun Yüksək Səviyyəsi: Damarların divarlarında yağlı lövhələrin yaranmasına səbəb olur ki, bu da damarların daralmasına və ürəyin qanla təmin olunmasının çətinləşməsinə gətirib çıxarır.
3. Siqaret Çəkmə: Siqaret çəkmək ürək-damar xəstəliklərinin yaranma riskini artırır. Siqaret damarların sıxılmasına və qan dövranının pozulmasına səbəb olur.
4. Piylənmə: Artıq çəki ürək üzərində əlavə yük yaradır və ürək xəstəliklərinin riskini artırır.
5. Şəkərli Diabet: Şəkərli diabet damarları zədələyir və ürək-damar xəstəliklərinin yaranmasına gətirib çıxarır.
6. Genetik Miras: Ailə tarixi də ürək xəstəliklərinin riskini artıran faktorlardan biridir.

Kardiologiyada Diaqnostik Prosedurlar

1. Elektrokardioqrafiya (EKG): Ürəyin elektrik aktivliyini ölçən bir prosedurdur. Bu test ürək ritminin pozulmalarını və infarktın əlamətlərini aşkar edə bilər.
2. Ekokardioqrafiya: Ürəyin ultrasəs dalğaları ilə görüntülənməsi üsuludur. Bu prosedur ürək klapanlarının və divarlarının fəaliyyətini qiymətləndirməyə imkan verir.
3. Stress Testi: Ürəyin fiziki aktivlik zamanı necə işlədiyini ölçmək üçün istifadə olunan testdir. Bu test ürək çatışmazlığını və ürək ağrılarını (angina) aşkar edə bilər.
4. Anjioqrafiya: Damarların vəziyyətini yoxlamaq üçün istifadə olunan bir prosedurdur. Kontrast maddə damar içərisinə vurulur və sonra rentgen görüntüləri alınır.
5. Holter Monitorinqi: 24 saat və ya daha uzun müddət ərzində ürək ritmini izləyən bir cihazdır. Bu cihaz aritmiyaları və digər ritm pozuntularını aşkar etməyə kömək edir.

Kardiologiyada Müalicə Yöntəmləri

1. Dərman Müalicəsi: Hipertoniya, aritmiya, ürək çatışmazlığı və xolesterol səviyyəsini idarə etmək üçün dərmanlar istifadə olunur. Bu dərmanlar arasında beta-blokatorlar, ACE inhibitorları, statinlər və diuretiklər yer alır.
2. Cərrahi Müdaxilə: Müəyyən hallarda cərrahi müdaxilə tələb olunur. Məsələn, koronar arter bypass əməliyyatı (CABG) damarların tıxandığı hallarda ürək qan təchizatını yaxşılaşdırmaq üçün edilir. Valvuloplastika və ya ürək klapanlarının dəyişdirilməsi də cərrahi üsullar arasında yer alır.
3. Anjioplastika və Stent İmplantasiyası: Tıxanmış damarları genişləndirmək və qan axınını bərpa etmək üçün istifadə olunan minimal invaziv prosedurlardır. Anjioplastika zamanı damar içərisinə bir balon yerləşdirilir və şişirilir, sonra isə metal bir stent implant edilir.
4. Pacer və ya Defibrilator İmplantasiyası: Ürək ritmini tənzimləmək üçün elektron cihazlar implant edilir. Pacer ürək ritmini tənzimləyir, defibrilator isə həyati təhlükəli aritmiyaları düzəldir.
5. Reabilitasiya və Profilaktika: Ürək-damar xəstəliklərindən sonra xəstələrin sağlamlığını bərpa etmək və yenidən xəstələnmənin qarşısını almaq üçün reabilitasiya proqramları həyata keçirilir. Bu proqramlar fiziki məşqlər, qidalanma məsləhətləri və psixoloji dəstəyi əhatə edir.

Kardiologiya və Xəstəliklərin Profilaktikası

1. Sağlam Qidalanma: Ürək-damar sağlamlığını qorumaq üçün qidalanma çox önəmlidir. Sağlam qidalanma prinsiplərinə aşağıdakılar daxildir:
   • Meyvə və tərəvəzlərin istehlakı: Gündəlik olaraq müxtəlif meyvə və tərəvəzlərin yeyilməsi ürək sağlamlığı üçün faydalıdır. Bu məhsullar vitaminlər, minerallar və antioksidantlarla zəngindir.
   • Tam taxılların istehlakı: Tam taxıl məhsulları liflə zəngin olub, ürək-damar xəstəliklərinin riskini azaldır.
   • Azaltılmış yağ istehlakı: Doymuş yağların və trans yağların miqdarını azaltmaq, xolesterol səviyyələrini idarə etməkdə kömək edir. Bunun əvəzinə, zeytun yağı və avokado kimi sağlam yağlar istifadə edilə bilər.
   • Azaldılmış duz istehlakı: Yüksək natrium miqdarı qan təzyiqini artırır. Buna görə də duz istehlakını azaltmaq vacibdir.
2. Fiziki Aktivlik: Müntəzəm fiziki fəaliyyət ürəyin sağlamlığını qorumaq üçün əhəmiyyətlidir. Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikdə və ya 75 dəqiqə yüksək intensivlikdə aerobik məşqlər tövsiyə edilir. Məşq etmək ürəyin gücünü artırır, qan dövranını yaxşılaşdırır və artıq çəkinin qarşısını alır.
3. Sağlam Çəki Saxlama: Piylənmə ürək-damar xəstəliklərinin riskini artırır. Sağlam bədən çəkinin qorunması üçün balanslı qidalanma və müntəzəm fiziki aktivlik önəmlidir.
4. Siqaret Çəkmədən İmtina: Siqaret çəkmək ürək-damar xəstəlikləri riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Siqareti buraxmaq bu riskləri azaltmağa kömək edir və ümumi sağlamlığı yaxşılaşdırır.
5. Alkoqol İstifadəsinin Məhdudlaşdırılması: Alkoqolun aşırı istifadəsi ürək xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Mütəxəssislər, alkoqolun gündə bir neçə spirtli içki ilə məhdudlaşdırılmasını tövsiyə edirlər.
6. Stress İdarəsi: Uzun müddət davam edən stress ürək-damar sistemini zədələyə bilər. Stressi idarə etmək üçün meditasiya, yoga, nəfəs məşqləri və digər rahatlama üsulları istifadə oluna bilər.
7. Müntəzəm Tibbi Müayinələr: Xəstəliklərin erkən diaqnostikası və müalicəsi üçün müntəzəm tibbi müayinələr vacibdir. Bu müayinələr qan təzyiqi, xolesterol səviyyəsi, EKG və digər testlər vasitəsilə həyata keçirilir.

Kardiologiya və İnnovasiyalar

1. Dijital Sağlamlıq Texnologiyaları: Akıllı telefonlar, giyilebilir cihazlar və digər texnoloji vasitələr ürək-damar sağlamlığını izləmək üçün istifadə olunur. EKG monitorları, qan təzyiqi izləyiciləri və fitnes tətbiqləri xəstələrin ürək fəaliyyətini izləməyə kömək edir.
2. Genetik Tədqiqatlar: Genetik tədqiqatlar, ürək-damar xəstəliklərinin risk faktorlarını müəyyən etmək və fərdi müalicə planları hazırlamaq üçün istifadə olunur. Genetik profilaktika, risklərin azaldılmasına və daha uyğun müalicə metodlarının seçilməsinə kömək edir.
3. Süni İntellekt və Data Analitikası: Süni intellekt və böyük məlumat analitikası kardiologiya sahəsində diaqnostika və müalicə üsullarını təkmilləşdirməkdə kömək edir. Süni intellekt alqoritmləri şəkil analizi, risk qiymətləndirməsi və fərdi müalicə planlarının hazırlanmasında istifadə olunur.
4. Robot Cərrahiyyəsi: Robotik cərrahi sistemlər minimal invaziv prosedurların daha dəqiq və təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilməsinə imkan tanıyır. Bu sistemlər ürək əməliyyatlarını daha az invaziv şəkildə və daha qısa bərpa müddəti ilə həyata keçirmək üçün istifadə olunur.
5. Yeni Dərmanlar və Terapiyalar: Yeni dərmanlar və müalicə metodları ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsində irəliləyişlərə səbəb olur. Bəzi yeni dərmanlar daha yaxşı nəticələr təmin edir və daha az yan təsir göstərir.

Kardiologiya və İctimai Sağlamlıq

Nəticə