Çiyin ağrıları yatmağa qoymur? Səbəbləri, müalicə üsulları və qarşısının alınması yolları

Çiyin ağrıları bəzən o qədər güclü ola bilər ki, insan yatmaqda çətinlik çəkər, yuxusuz gecələr keçirməyə başlayar. Əgər siz də “Çiyin ağrıları yatmağa qoymur” deyirsinizsə, bu məqalədə sizi narahat edən sualların hamısına cavab tapacaqsınız. Gəlin bu problemi bütün detalları ilə araşdıraq: çiyin ağrısının səbəbləri, növləri, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikası.

Çiyin ağrısı nədir?

Çiyin bədəni hərəkət etdirən ən mürəkkəb və çoxfunksiyalı oynaqlardan biridir. Çiyin oynağında bir neçə əzələ, bağ, sümük və sinir toxumaları sıx şəkildə bir araya gəlir. Bu bölgədə yaranan istənilən pozuntu və ya zədə ağrıya səbəb ola bilər.

Ən narahatedici hallar isə gecələr artan və insanın yatmasına imkan verməyən ağrılardır. Bu vəziyyət təkcə yuxu keyfiyyətini deyil, gündəlik həyat fəaliyyətini də mənfi təsir altına alır.

Gecə çiyin ağrılarının əsas səbəbləri

1. Donmuş çiyin (frozen shoulder / adhesive capsulitis)

Çiyin hərəkətlərinin məhdudlaşması və gecələr kəskin ağrılarla müşahidə olunan bir vəziyyətdir. Çox zaman diabet, qalxanvari vəzin xəstəlikləri, ya da travmadan sonra inkişaf edir.

2. Rotator manşet zədələri

Çiyin əzələlərinin vətərlərinin zədələnməsi nəticəsində yaranır. Əzələ yorğunluğu, fiziki yüklənmələr və yaş artdıqca bu zədələr daha çox rast gəlinir. Gecələr ağrılar daha kəskin hiss olunur.

3. Tendinit və ya bursit

Əzələ vətərlərinin və ya oynağın ətrafındakı maye kisəciklərinin iltihabıdır. Ağrı çiyin hərəkətləri zamanı və xüsusilə də gecələr uzananda şiddətlənir.

4. Çiyin artrozu (oynaq yeyilməsi)

Xüsusilə yaşlı insanlarda görülən bu vəziyyət gecələr daha çox ağrı verir, çünki uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmaq oynaqlarda təzyiqi artırır.

5. Sinir sıxılmaları (boyun fəqərələri ilə bağlı)

Boyun fəqərələrində olan fıtıq və ya degenerasiya çiyinə ötürülən sinirləri sıxa bilər. Bu zaman ağrı çiyinə və qola yayıla bilər və gecələr daha şiddətli hiss olunur.

6. Travmalar və əzələ dartılmaları

İdman zamanı və ya ani hərəkətlər nəticəsində yaranan zədələr bəzən dərhal hiss olunmaz, lakin gecə yatarkən ağrılar ortaya çıxar.

 

Niyə çiyin ağrıları gecələr daha şiddətli olur?

• Qan dövranının zəifləməsi – Uzandıqda qan dövranı azalır və əzələlərə oksigen gedişi zəifləyir.
• Oynaqlarda təzyiqin artması – Uzun müddət hərəkətsiz qalmaq iltihabi və degenerativ dəyişiklikləri daha ağrılı edə bilər.
• Duruş və yastıq seçimi – Yanlış mövqe və uyğun olmayan yastıq çiyinə əlavə yük gətirir.
• Gündüz dərmanların təsiri – Ağrıkəsicilər gündüz qəbul edildikdə gecəyə yaxın təsiri azalır.

 

Diaqnostika necə aparılır?

Əgər çiyin ağrınız bir neçə gündən çox davam edirsə və ya yuxunuza mane olursa, həkimə müraciət etməlisiniz. Müayinələrə aşağıdakılar daxil ola bilər:

• Fiziki müayinə
• Rentgen (oynaq quruluşunun qiymətləndirilməsi)
• Ultrasəs və ya MRT (yumşaq toxumaların zədələnməsi üçün)
• Qan analizləri (iltihabi proseslərin olub-olmamasını yoxlamaq üçün)

 

Müalicə üsulları

Müalicə çiyin ağrısının səbəbindən asılı olaraq fərqlənir. Aşağıda ən geniş istifadə olunan üsullar göstərilmişdir:

1. Fizioterapiya və reabilitasiya

• Əzələlərin gücləndirilməsi
• Əzələ spazmlarının azaldılması
• Hərəkət qabiliyyətinin bərpası

2. Əczaçılıq müalicəsi

• İltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ)
• Ağrıkəsicilər
• Kortikosteroid inyeksiyaları (ağrı çox güclü olduqda)

3. Ozonoterapiya

• İltihabın azaldılması və hüceyrə bərpasını sürətləndirmək üçün təbii metod.

4. Manual terapiya və masaj

• Əzələ dartınmalarının aradan qaldırılması və qan dövranının yaxşılaşdırılması üçün faydalıdır.

5. Cərrahi müdaxilə

• Əgər yuxarıda sadalanan üsullar fayda verməzsə, rotator manşet yırtığı və ya ciddi artroz hallarında cərrahi əməliyyat lazım ola bilər.

 

Ev şəraitində nələr etmək olar?

• İsti və ya soyuq kompreslər tətbiq edin
• Yüngül dartınma hərəkətləri edin
• Doğru yastıq və düzgün yataq mövqeyi seçin
• Qollarınızı yuxarı qaldırmadan yatmağa çalışın
• Gecə ağrısı üçün həkiminizlə məsləhətləşərək uyğun dərman istifadə edin

 

Qarşısının alınması üçün nə etmək olar?

• İdman edərkən isinmə hərəkətlərini unutmayın
• Uzun müddət eyni vəziyyətdə oturmayın
• Əzələlərinizi gücləndirən məşqlər edin
• Gündəlik duruşunuza diqqət yetirin
• Stressdən uzaq olun – Çünki stress əzələ gərginliyini artırır

 

Əgər çiyin ağrılarınız yuxunuza mane olursa, bu problemin səbəbini vaxtında araşdırmaq çox önəmlidir. Donmuş çiyin, əzələ zədələri, sinir sıxılmaları, tendinit və ya oynaq pozğunluqları kimi hallarda gecə ağrıları artaraq həyat keyfiyyətini aşağı sala bilər. Xoşbəxtlikdən bu ağrılar çox vaxt düzgün diaqnoz və müvafiq müalicə ilə aradan qaldırıla bilər.

 

Təzyiqin aşağı olması yaxşıdır? – Aşağı təzyiq haqqında hər şey

Təzyiq – yüksək də olsa, aşağı da olsa, səssiz təhlükədir!

Arterial təzyiq insan orqanizminin sağlamlığı ilə birbaşa bağlı olan mühüm bir göstəricidir. Adətən insanlar yüksək təzyiq haqqında çox eşidir, lakin aşağı təzyiq (hipotoniya) da bəzən ciddi narahatlıqlar yarada bilər. Bəs təzyiqin aşağı olması doğrudan da yaxşıdır? Yoxsa bu, bədənin verdiyi bir xəbərdarlıq siqnalıdır?

Bu məqalədə təzyiqin aşağı olması nə deməkdir, səbəbləri, əlamətləri, riskləri və müalicə yolları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik. Məqsədimiz odur ki, siz bu mövzu haqqında bütün suallarınıza cavab tapa biləsiniz.

Arterial təzyiq nədir?

Arterial təzyiq – ürəyin qanı damarlara vurması nəticəsində yaranan təzyiqdir. İki göstəricidən ibarətdir:

• Sistolik təzyiq (yuxarı) – ürəyin sıxılması zamanı ölçülür
• Diastolik təzyiq (aşağı) – ürək istirahətdə olarkən ölçülür

Normal təzyiq orta hesabla 120/80 mm Hg hesab olunur. Bundan daha aşağı göstəricilər – məsələn 90/60 mm Hg və ya daha aşağı isə hipotoniya (aşağı təzyiq) adlanır.

Aşağı təzyiq (hipotoniya) nədir?

Hipotoniya – arterial təzyiqin normadan xeyli aşağı olması halıdır. Bəzi insanlar üçün bu vəziyyət təbii və zərərsiz ola bilər, lakin digərlərində halsızlıq, baş gicəllənməsi və hətta bayılma kimi əlamətlərlə müşahidə oluna bilər.

Aşağı təzyiq yaxşıdırmı?

Bu sualın cavabı şəxsin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Əgər bir şəxsdə aşağı təzyiq var və bu heç bir narahatlıq yaratmırsa, bu vəziyyət onun üçün normal ola bilər. Lakin bəzi insanlar üçün aşağı təzyiq qan dövranının zəifləməsi, beyin və orqanlara oksigenin az getməsi deməkdir ki, bu da ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

 

Aşağı təzyiqin əlamətləri

Əgər təzyiqiniz aşağıdırsa və bu hal bədəninizə təsir edirsə, aşağıdakı simptomlarla qarşılaşa bilərsiniz:

• Baş gicəllənməsi və zəiflik
• Bulanıq görmə
• Bayılma və ya bayılmağa yaxın vəziyyət
• Yorğunluq və enerji çatışmazlığı
• Ürək döyüntülərində artım (taxikardiya)
• Soyuq tər, əl və ayaqlarda soyuqluq
• Konsentrasiya çətinliyi

 

Aşağı təzyiqin səbəbləri

Hipotoniyanın yaranma səbəbləri müxtəlifdir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

1. Genetik meyl

Bəzi insanlar doğuşdan aşağı təzyiqlə yaşayırlar və bu, onlarda ciddi simptomlara səbəb olmur.

2. Su çatışmazlığı (dehidratasiya)

Kifayət qədər su içməmək qan həcminin azalmasına və təzyiqin düşməsinə səbəb ola bilər.

3. Qidalanma pozğunluqları

Zəif və balanssız qidalanma, B12 və fol turşusu çatışmazlığı qan təzyiqinə təsir göstərir.

4. Ürək problemləri

Bəzi ürək xəstəlikləri ürəyin qan vurma qabiliyyətini zəiflədərək təzyiqin düşməsinə səbəb olur.

5. Endokrin sistem xəstəlikləri

Qalxanabənzər vəzinin az işləməsi (hipotiroidizm), şəkərli diabet və böyrəküstü vəz pozğunluqları təzyiqi aşağı sala bilər.

6. Dərmanların yan təsiri

Antidepresantlar, diuretiklər, ürək dərmanları və ağrıkəsicilər aşağı təzyiqə səbəb ola bilər.

Aşağı təzyiq təhlükəlidirmi?

Təhlükə səviyyəsi təzyiqin nə qədər aşağı düşdüyündən və bunun nə qədər tez baş verdiyindən asılıdır. Kəskin şəkildə aşağı düşən təzyiq (məsələn, 70/40 mm Hg və ya daha az) orqanların oksigensiz qalmasına, şoka və hətta həyati təhlükəyə səbəb ola bilər.

 

Aşağı təzyiqlə necə mübarizə aparmaq olar?

Əgər hipotoniya sizə narahatlıq verirsə, aşağıdakı üsullar faydalı ola bilər:

1. Kifayət qədər su için

Gündəlik 2–2.5 litr su içmək qan həcmini artıraraq təzyiqin stabilləşməsinə kömək edir.

2. Duz qəbulu

Aşağı təzyiqli şəxslərə daha çox duz qəbul etmələri tövsiyə olunur (lakin bu həkim nəzarəti altında olmalıdır).

3. Tez-tez və az-az qidalanın

Uzun müddət ac qalmaq təzyiqin düşməsinə səbəb ola bilər. Gün ərzində 4–5 dəfə balanslı yemək yemək vacibdir.

4. Qəhvə və ya yaşıl çay

Kofein təzyiqi müvəqqəti olaraq yüksəldə bilər, lakin mütəmadi istifadəsi tövsiyə olunmur.

5. Qan dövranını stimullaşdırın

Yüngül idman, gəzinti və ayaqları yüksəkdə saxlamaq təzyiqin normallaşmasına yardım edir.

6. Dərman müalicəsi

Əgər vəziyyət ciddidirsə, həkim təyinatı ilə dərman müalicəsi tətbiq oluna bilər. Özbaşına dərman qəbul etmək olmaz!

Kimlər həkimə müraciət etməlidir?

Aşağıdakı hallarda mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır:

• Təzyiq 90/60 mm Hg-dən aşağıdır və davamlı şəkildə dəyişir
• Tez-tez baş gicəllənməsi və bayılma baş verir
• Əlavə olaraq ürək döyüntüsü, nəfəs darlığı və ya sinə ağrısı müşahidə olunur
• Dərman qəbul etdikdən sonra hipotoniya yaranıbsa

 

Təzyiqin aşağı olması bəzən normal, bəzən isə ciddi sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər. Əgər hipotoniya sizdə heç bir simptom yaratmırsa və gündəlik həyatınıza təsir etmirsə, bu, narahatlıq üçün səbəb deyil. Lakin əlamətlər müşahidə olunursa, bu vəziyyətin səbəbi araşdırılmalı və lazımi tədbirlər görülməlidir.

Unutmayın: təzyiqin sağlam səviyyədə olması – uzun və keyfiyyətli bir həyatın əsas şərtlərindən biridir.

Daim yorğunluq, ac olma hissi, beldə yağlanma?

Gün ərzində tez-tez yorğunluq hiss edirsiniz? Səhər yeməyi etdikdən bir saat sonra belə ac hissi sizi tərk etmir? Beldə və qarın nahiyəsində yağlanma müşahidə edirsinizsə, bu sadəcə stress və ya pis qidalanma deyil, insulin dirəncinin (insulin müqavimətinin) xəbərçisi ola bilər. Bu məqalədə insulin dirənci nədir, hansı simptomlarla özünü büruzə verir, hansı fəsadlara yol açır və müalicəsi necə aparılır – bütün suallara cavab tapacaqsınız.

 

İnsulin dirənci nədir?

İnsulin dirənci – orqanizmin hüceyrələrinin insulin hormonuna qarşı həssaslığını itirməsi vəziyyətidir. Normal şəraitdə insulin hormonu qanda olan şəkəri (qlükozanı) hüceyrələrə daşıyaraq enerji üçün istifadə olunmasına imkan verir. Lakin insulin dirənci olan şəxslərdə bu proses pozulur – qlükoza hüceyrələrə daxil ola bilmir və qanda şəkər miqdarı artır. Bədən bu vəziyyəti kompensasiya etmək üçün daha çox insulin ifraz edir. Bu da hiperinsulinemiya (qanda insulin səviyyəsinin artması) ilə nəticələnir.

 

İnsulin dirəncinin əsas simptomları

İnsulin dirənci tədricən inkişaf edir və bir çox insan bu vəziyyəti uzun müddət hiss etmir. Lakin bəzi ümumi əlamətlər var ki, bu problemə işarə edə bilər:

1. Daim yorğunluq və halsızlıq
   Hüceyrələr enerji qəbul edə bilmədikcə bədəndə enerji çatışmazlığı yaranır.
2. Tez-tez ac olma və şirin yeməyə istək
   Xüsusilə karbonhidratlara (şokolad, şirin çörək, şirniyyat) qarşı həddən artıq meyl olur.
3. Beldə və qarın nahiyəsində yağlanma
   İnsulin dirənci bədənin xüsusilə qarın bölgəsində yağ toplamasına səbəb olur.
4. Axşam yeməyindən sonra yuxululuq hissi
   Qanda şəkər və insulin səviyyəsinin ani qalxıb-enməsi nəticəsində baş verir.
5. Konsentrasiya çətinliyi və unutqanlıq
   Beynin də enerji ehtiyacı qlükoza ilə təmin olunur. Hüceyrələrin qlükoza ala bilməməsi zehni yorğunluq yaradır.
6. Aybaşı pozuntuları və sonsuzluq problemi (xanımlarda)
   İnsulin dirənci polikistik over sindromu (PCOS) ilə əlaqəlidir.
7. Dəri dəyişiklikləri – tünd rəngli, qalınlaşmış dəri qatları, xüsusilə boyun, qoltuqaltı və qasıq nahiyələrində.

 

İnsulin dirəncinin səbəbləri

İnsulin dirənci bir neçə faktorun təsiri ilə inkişaf edə bilər:

• Yanlış qidalanma – fast food, şəkərli içkilər, yüksək glisemik indeksli qidalar
• Hərəkətsizlik – oturaq həyat tərzi
• Stress – kortizol hormonunun artması insulinə qarşı müqaviməti gücləndirə bilər
• Genetik meyl – ailədə tip 2 şəkərli diabet olanlarda risk daha yüksəkdir
• Yuxu pozuntuları – az və keyfiyyətsiz yuxu maddələr mübadiləsinə təsir edir
• Həddindən artıq çəki – xüsusilə qarın bölgəsində piylənmə risk faktorudur

İnsulin dirənci necə diaqnoz qoyulur?

İnsulin dirəncinin diaqnozu üçün həkim tərəfindən aşağıdakı analizlər təyin oluna bilər:

• Aç qarına qlükoza və insulin səviyyəsi
• HOMA-IR göstəricisi (insulin dirəncini hesablamaq üçün istifadə olunur)
• Qlükoza tolerantlıq testi (OGTT)
• HbA1c (son 3 ayın qlükoza səviyyəsini göstərir)

 

İnsulin dirəncinin fəsadları

Əgər vaxtında diaqnoz qoyulmaz və tədbir görülməzsə, insulin dirənci aşağıdakı ciddi xəstəliklərə yol aça bilər:

• Tip 2 şəkərli diabet
• Ürək-damar xəstəlikləri
• Hipertoniya
• Qaraciyər piylənməsi (yağlı qaraciyər)
• İnfertillik (sonsuzluq)
• Polikistik Over Sindromu (PCOS)
• Yuxu apnesi

 

İnsulin dirəncini necə müalicə etmək olar?

Xoşbəxtlikdən insulin dirənci düzgün həyat tərzi dəyişikliyi ilə nəzarət altına alına və hətta tamamilə geri çevrilə bilər. Aşağıdakı addımlar müalicədə əsas rol oynayır:

1. Sağlam qidalanma

• Aşağı glisemik indeksli qidalar seçin: yulaf, bulqur, qarabaşaq, kəpəkli məhsullar
• Şəkər və un məmulatlarından uzaq durun
• Daha çox tərəvəz, yağsız protein və sağlam yağlar (zeytun yağı, avokado, qoz) qəbul edin
• Gün ərzində 3 əsas və 1-2 ara öyünlə balanslı qidalanın

2. Fiziki aktivlik

• Həftədə ən az 150 dəqiqə orta intensivlikli idman (məsələn, sürətli yerimə)
• Əzələ inkişaf etdirici məşqlər – çünki əzələlər insulinə daha həssasdır

3. Yuxu rejiminə diqqət

• Gündə ən az 7-8 saat keyfiyyətli yuxu

4. Stressin azaldılması

• Meditasiya, nəfəs məşqləri, təbiətdə vaxt keçirmək kimi metodlarla stress idarə olunmalıdır

5. Həkim nəzarəti ilə dərman müalicəsi

• Bəzi hallarda həkimlər metformin kimi insulin həssaslaşdırıcı preparatlar təyin edə bilər

 

Kimlər risk altındadır?

• Artıq çəkisi olanlar
• Oturaq həyat tərzi keçirənlər
• 40 yaşdan yuxarı olanlar
• PCOS diaqnozu qoyulmuş qadınlar
• Tip 2 diabet xəstələri olan ailələr

 

Daimi yorğunluq, aclıq hissi və beldə yağlanma – sadə həyat tərzi problemi kimi görünsə də, bəzən ciddi hormon pozuntularının və insulin dirəncinin xəbərçisi ola bilər. Vaxtında atılan doğru addımlar sayəsində bu vəziyyətin qarşısını almaq və sağlam, enerjili bir həyata qovuşmaq mümkündür.

Əgər siz də bu simptomlardan əziyyət çəkirsinizsə, qida rejiminizə, həyat tərzinizə və bədəninizin siqnallarına ciddi yanaşmağın vaxtıdır