Gizli xəstəliklərə şans verməyin!

(İnstrumental müayinələr İcbari Tibbi Sığorta ilə tamam ödənişsizdir)

Müasir həyatın tələskənliyi, stressi və qeyri-sağlam qidalanma vərdişləri bir çox xəstəliklərin səssizcə inkişaf etməsinə səbəb olur. Bəzi xəstəliklər heç bir simptom vermədən bədəndə irəliləyir və yalnız gec mərhələdə aşkarlanır. Məhz bu səbəbdən profilaktik müayinələr, xüsusilə də instrumental müayinələr, insan sağlamlığının qorunmasında əvəzolunmaz rol oynayır.

Bugünkü müjdəli xəbər isə budur: İcbari Tibbi Sığorta sistemi çərçivəsində bir çox instrumental müayinələr tamamilə ödənişsiz şəkildə təqdim olunur! Bəs bu nə deməkdir? Kimlər faydalana bilər? Hansı müayinələr daxildir və bu xidmətlər harada göstərilir? Bu sualların hər birinə cavab veririk.

Niyə gizli xəstəliklər təhlükəlidir?

Gizli xəstəliklər dedikdə başlanğıc mərhələdə heç bir əlamət verməyən, lakin zamanla ciddi fəsadlara səbəb ola bilən sağlamlıq problemləri nəzərdə tutulur. Məsələn:

• Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya)
• İnsulin müqaviməti və ilkin diabet
• Qaraciyər piylənməsi
• Xroniki böyrək xəstəlikləri
• Onkoloji dəyişikliklər (erkən mərhələli şişlər)
• Osteoporoz (sümük əriməsi)

Bu xəstəliklərin ortaq xüsusiyyəti – ilk mərhələdə sakit və əlamətsiz keçməsidir. Xəstə yalnız ciddi mərhələyə çatdıqda ağrı və diskomfort hiss edir. Lakin müntəzəm müayinələr bu problemləri vaxtında aşkar edərək, müalicəni erkən başlamağa imkan verir.

 

İnstrumental müayinə nədir?

İnstrumental müayinə, bədənin daxilindəki orqan və sistemlərin quruluşunu və fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunan texniki cihazlarla aparılan diaqnostik prosedurlardır. Bu müayinələr sadə qan analizlərindən fərqli olaraq vizual və funksional məlumatlar təqdim edir.

Ən çox tətbiq olunan instrumental müayinələr:

• USM (ultrasəs müayinəsi) – qaraciyər, böyrəklər, qalxanabənzər vəzin yoxlanılması
• EKQ (elektrokardioqramma) – ürək ritminin və funksiyasının qiymətləndirilməsi
• Rəqəmsal rentgen – ağciyər və skelet sistemi müayinəsi
• Endoskopiya – mədə və bağırsaqların görüntülənməsi
• KT və MRT – beyin, onurğa və digər mürəkkəb strukturların qiymətləndirilməsi

 

İcbari Tibbi Sığorta ilə hansı xidmətlər ödənişsizdir?

Azərbaycanda İcbari Tibbi Sığorta Agentliyi (İTSA) tərəfindən təsdiqlənmiş Xidmətlər Zərfi çərçivəsində bir çox instrumental müayinələr artıq tam ödənişsiz şəkildə göstərilir. Bu müayinələrə aşağıdakılar daxildir:

• Qarın boşluğu orqanlarının ultrasəs müayinəsi
• Qalxanabənzər vəzin USM-i
• Kiçik çanaq orqanlarının USM-i (qadınlarda və kişilərdə)
• Elektrokardioqrafiya (EKQ)
• Döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası
• Endoskopik müayinələr (gastroskopiya, kolonoskopiya – həkim göstərişi ilə)
• Həkim göndərişi ilə MRT və KT müayinələri

Vacib qeyd: Bu müayinələrin pulsuz aparılması üçün həkim tərəfindən rəsmi göndəriş verilməlidir. Göndərişsiz müraciətlər İcbari Sığortaya daxil deyil.

 

Kimlər bu xidmətlərdən istifadə edə bilər?

• Rəsmi qeydiyyatda olan Azərbaycan vətəndaşları
• İcbari Tibbi Sığorta sisteminə daxil olan şəxslər (yəni əmək müqaviləsi ilə işləyənlər və ya sistemə qoşulmuş digər şəxslər)
• Hər hansı bir ailə sağlamlıq mərkəzinə (Ailə həkimi sisteminə) qeydiyyatdan keçmiş olanlar

Əgər siz də bu şərtlərə uyğun gəlirsinizsə, sadəcə yaşadığınız bölgədəki Poliklinika, Ailə Sağlamlıq Mərkəzi və ya rayon mərkəzi xəstəxanasına müraciət edərək pulsuz xidmətlərdən faydalana bilərsiniz.

 

İnstrumental müayinələr nə üçün mütəmadi aparılmalıdır?

Profilaktik olaraq ildə bir dəfə instrumental müayinələrdən keçmək:

• Gizli və erkən mərhələli xəstəliklərin vaxtında aşkarlanmasına kömək edir
• Ciddi xəstəliklərin qarşısını almağa şərait yaradır
• Orqanizmin ümumi vəziyyəti barədə aydın təsəvvür yaradır
• Qəfil vəziyyətlərin (infarkt, insult, şişlər) qarşısını alır
• Müalicənin daha ucuz, qısa və effektiv olmasını təmin edir

 

İnsanlar niyə müayinədən çəkinir?

Bir çox insanlar bu tip müayinələri:

• “Əlamət hiss etmirəmsə, ehtiyac yoxdur” düşüncəsi ilə əhəmiyyətsiz hesab edir
• Müayinələrin baha olması səbəbilə təxirə salır
• Gediş-gəliş və vaxt itkisi kimi səbəblərlə təxirə salır

Lakin İcbari Tibbi Sığorta ilə bu maneələrin heç biri artıq qüvvədə deyil. Müayinələr həm ödənişsiz, həm də vətəndaşa yaxın mərkəzlərdə aparılır.

 

Necə başlamaq olar?

1. Yaşadığınız yer üzrə Ailə Sağlamlıq Mərkəzinə müraciət edin
2. Müvafiq həkimlə ilkin konsultasiya keçin
3. Həkim göstərişi ilə instrumental müayinələr üçün göndəriş alın
4. Göstərilən tarixdə qeyd olunan tibb müəssisəsində müayinədən keçin
5. Nəticələrinizi həkiminizlə dəyərləndirin və ehtiyac varsa müalicəyə başlayın

 

Sağlam həyat tərzinin təməli vaxtında qoyulmuş diaqnostika və profilaktikadır. Gizli xəstəliklərə şans verməmək üçün instrumental müayinələrdən mütəmadi olaraq keçmək vacibdir. Xoşbəxtlikdən, artıq bu xidmətlər İcbari Tibbi Sığorta çərçivəsində tamamilə ödənişsiz şəkildə təqdim olunur. Öz sağlamlığınızı təxirə salmayın – vaxtında müayinə, sağlam gələcəyin açarıdır!

Çiyin ağrıları yatmağa qoymur? Səbəbləri, müalicə üsulları və qarşısının alınması yolları

Çiyin ağrıları bəzən o qədər güclü ola bilər ki, insan yatmaqda çətinlik çəkər, yuxusuz gecələr keçirməyə başlayar. Əgər siz də “Çiyin ağrıları yatmağa qoymur” deyirsinizsə, bu məqalədə sizi narahat edən sualların hamısına cavab tapacaqsınız. Gəlin bu problemi bütün detalları ilə araşdıraq: çiyin ağrısının səbəbləri, növləri, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikası.

Çiyin ağrısı nədir?

Çiyin bədəni hərəkət etdirən ən mürəkkəb və çoxfunksiyalı oynaqlardan biridir. Çiyin oynağında bir neçə əzələ, bağ, sümük və sinir toxumaları sıx şəkildə bir araya gəlir. Bu bölgədə yaranan istənilən pozuntu və ya zədə ağrıya səbəb ola bilər.

Ən narahatedici hallar isə gecələr artan və insanın yatmasına imkan verməyən ağrılardır. Bu vəziyyət təkcə yuxu keyfiyyətini deyil, gündəlik həyat fəaliyyətini də mənfi təsir altına alır.

Gecə çiyin ağrılarının əsas səbəbləri

1. Donmuş çiyin (frozen shoulder / adhesive capsulitis)

Çiyin hərəkətlərinin məhdudlaşması və gecələr kəskin ağrılarla müşahidə olunan bir vəziyyətdir. Çox zaman diabet, qalxanvari vəzin xəstəlikləri, ya da travmadan sonra inkişaf edir.

2. Rotator manşet zədələri

Çiyin əzələlərinin vətərlərinin zədələnməsi nəticəsində yaranır. Əzələ yorğunluğu, fiziki yüklənmələr və yaş artdıqca bu zədələr daha çox rast gəlinir. Gecələr ağrılar daha kəskin hiss olunur.

3. Tendinit və ya bursit

Əzələ vətərlərinin və ya oynağın ətrafındakı maye kisəciklərinin iltihabıdır. Ağrı çiyin hərəkətləri zamanı və xüsusilə də gecələr uzananda şiddətlənir.

4. Çiyin artrozu (oynaq yeyilməsi)

Xüsusilə yaşlı insanlarda görülən bu vəziyyət gecələr daha çox ağrı verir, çünki uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmaq oynaqlarda təzyiqi artırır.

5. Sinir sıxılmaları (boyun fəqərələri ilə bağlı)

Boyun fəqərələrində olan fıtıq və ya degenerasiya çiyinə ötürülən sinirləri sıxa bilər. Bu zaman ağrı çiyinə və qola yayıla bilər və gecələr daha şiddətli hiss olunur.

6. Travmalar və əzələ dartılmaları

İdman zamanı və ya ani hərəkətlər nəticəsində yaranan zədələr bəzən dərhal hiss olunmaz, lakin gecə yatarkən ağrılar ortaya çıxar.

 

Niyə çiyin ağrıları gecələr daha şiddətli olur?

• Qan dövranının zəifləməsi – Uzandıqda qan dövranı azalır və əzələlərə oksigen gedişi zəifləyir.
• Oynaqlarda təzyiqin artması – Uzun müddət hərəkətsiz qalmaq iltihabi və degenerativ dəyişiklikləri daha ağrılı edə bilər.
• Duruş və yastıq seçimi – Yanlış mövqe və uyğun olmayan yastıq çiyinə əlavə yük gətirir.
• Gündüz dərmanların təsiri – Ağrıkəsicilər gündüz qəbul edildikdə gecəyə yaxın təsiri azalır.

 

Diaqnostika necə aparılır?

Əgər çiyin ağrınız bir neçə gündən çox davam edirsə və ya yuxunuza mane olursa, həkimə müraciət etməlisiniz. Müayinələrə aşağıdakılar daxil ola bilər:

• Fiziki müayinə
• Rentgen (oynaq quruluşunun qiymətləndirilməsi)
• Ultrasəs və ya MRT (yumşaq toxumaların zədələnməsi üçün)
• Qan analizləri (iltihabi proseslərin olub-olmamasını yoxlamaq üçün)

 

Müalicə üsulları

Müalicə çiyin ağrısının səbəbindən asılı olaraq fərqlənir. Aşağıda ən geniş istifadə olunan üsullar göstərilmişdir:

1. Fizioterapiya və reabilitasiya

• Əzələlərin gücləndirilməsi
• Əzələ spazmlarının azaldılması
• Hərəkət qabiliyyətinin bərpası

2. Əczaçılıq müalicəsi

• İltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ)
• Ağrıkəsicilər
• Kortikosteroid inyeksiyaları (ağrı çox güclü olduqda)

3. Ozonoterapiya

• İltihabın azaldılması və hüceyrə bərpasını sürətləndirmək üçün təbii metod.

4. Manual terapiya və masaj

• Əzələ dartınmalarının aradan qaldırılması və qan dövranının yaxşılaşdırılması üçün faydalıdır.

5. Cərrahi müdaxilə

• Əgər yuxarıda sadalanan üsullar fayda verməzsə, rotator manşet yırtığı və ya ciddi artroz hallarında cərrahi əməliyyat lazım ola bilər.

 

Ev şəraitində nələr etmək olar?

• İsti və ya soyuq kompreslər tətbiq edin
• Yüngül dartınma hərəkətləri edin
• Doğru yastıq və düzgün yataq mövqeyi seçin
• Qollarınızı yuxarı qaldırmadan yatmağa çalışın
• Gecə ağrısı üçün həkiminizlə məsləhətləşərək uyğun dərman istifadə edin

 

Qarşısının alınması üçün nə etmək olar?

• İdman edərkən isinmə hərəkətlərini unutmayın
• Uzun müddət eyni vəziyyətdə oturmayın
• Əzələlərinizi gücləndirən məşqlər edin
• Gündəlik duruşunuza diqqət yetirin
• Stressdən uzaq olun – Çünki stress əzələ gərginliyini artırır

 

Əgər çiyin ağrılarınız yuxunuza mane olursa, bu problemin səbəbini vaxtında araşdırmaq çox önəmlidir. Donmuş çiyin, əzələ zədələri, sinir sıxılmaları, tendinit və ya oynaq pozğunluqları kimi hallarda gecə ağrıları artaraq həyat keyfiyyətini aşağı sala bilər. Xoşbəxtlikdən bu ağrılar çox vaxt düzgün diaqnoz və müvafiq müalicə ilə aradan qaldırıla bilər.

 

Təzyiqin aşağı olması yaxşıdır? – Aşağı təzyiq haqqında hər şey

Təzyiq – yüksək də olsa, aşağı da olsa, səssiz təhlükədir!

Arterial təzyiq insan orqanizminin sağlamlığı ilə birbaşa bağlı olan mühüm bir göstəricidir. Adətən insanlar yüksək təzyiq haqqında çox eşidir, lakin aşağı təzyiq (hipotoniya) da bəzən ciddi narahatlıqlar yarada bilər. Bəs təzyiqin aşağı olması doğrudan da yaxşıdır? Yoxsa bu, bədənin verdiyi bir xəbərdarlıq siqnalıdır?

Bu məqalədə təzyiqin aşağı olması nə deməkdir, səbəbləri, əlamətləri, riskləri və müalicə yolları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik. Məqsədimiz odur ki, siz bu mövzu haqqında bütün suallarınıza cavab tapa biləsiniz.

Arterial təzyiq nədir?

Arterial təzyiq – ürəyin qanı damarlara vurması nəticəsində yaranan təzyiqdir. İki göstəricidən ibarətdir:

• Sistolik təzyiq (yuxarı) – ürəyin sıxılması zamanı ölçülür
• Diastolik təzyiq (aşağı) – ürək istirahətdə olarkən ölçülür

Normal təzyiq orta hesabla 120/80 mm Hg hesab olunur. Bundan daha aşağı göstəricilər – məsələn 90/60 mm Hg və ya daha aşağı isə hipotoniya (aşağı təzyiq) adlanır.

Aşağı təzyiq (hipotoniya) nədir?

Hipotoniya – arterial təzyiqin normadan xeyli aşağı olması halıdır. Bəzi insanlar üçün bu vəziyyət təbii və zərərsiz ola bilər, lakin digərlərində halsızlıq, baş gicəllənməsi və hətta bayılma kimi əlamətlərlə müşahidə oluna bilər.

Aşağı təzyiq yaxşıdırmı?

Bu sualın cavabı şəxsin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Əgər bir şəxsdə aşağı təzyiq var və bu heç bir narahatlıq yaratmırsa, bu vəziyyət onun üçün normal ola bilər. Lakin bəzi insanlar üçün aşağı təzyiq qan dövranının zəifləməsi, beyin və orqanlara oksigenin az getməsi deməkdir ki, bu da ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

 

Aşağı təzyiqin əlamətləri

Əgər təzyiqiniz aşağıdırsa və bu hal bədəninizə təsir edirsə, aşağıdakı simptomlarla qarşılaşa bilərsiniz:

• Baş gicəllənməsi və zəiflik
• Bulanıq görmə
• Bayılma və ya bayılmağa yaxın vəziyyət
• Yorğunluq və enerji çatışmazlığı
• Ürək döyüntülərində artım (taxikardiya)
• Soyuq tər, əl və ayaqlarda soyuqluq
• Konsentrasiya çətinliyi

 

Aşağı təzyiqin səbəbləri

Hipotoniyanın yaranma səbəbləri müxtəlifdir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

1. Genetik meyl

Bəzi insanlar doğuşdan aşağı təzyiqlə yaşayırlar və bu, onlarda ciddi simptomlara səbəb olmur.

2. Su çatışmazlığı (dehidratasiya)

Kifayət qədər su içməmək qan həcminin azalmasına və təzyiqin düşməsinə səbəb ola bilər.

3. Qidalanma pozğunluqları

Zəif və balanssız qidalanma, B12 və fol turşusu çatışmazlığı qan təzyiqinə təsir göstərir.

4. Ürək problemləri

Bəzi ürək xəstəlikləri ürəyin qan vurma qabiliyyətini zəiflədərək təzyiqin düşməsinə səbəb olur.

5. Endokrin sistem xəstəlikləri

Qalxanabənzər vəzinin az işləməsi (hipotiroidizm), şəkərli diabet və böyrəküstü vəz pozğunluqları təzyiqi aşağı sala bilər.

6. Dərmanların yan təsiri

Antidepresantlar, diuretiklər, ürək dərmanları və ağrıkəsicilər aşağı təzyiqə səbəb ola bilər.

Aşağı təzyiq təhlükəlidirmi?

Təhlükə səviyyəsi təzyiqin nə qədər aşağı düşdüyündən və bunun nə qədər tez baş verdiyindən asılıdır. Kəskin şəkildə aşağı düşən təzyiq (məsələn, 70/40 mm Hg və ya daha az) orqanların oksigensiz qalmasına, şoka və hətta həyati təhlükəyə səbəb ola bilər.

 

Aşağı təzyiqlə necə mübarizə aparmaq olar?

Əgər hipotoniya sizə narahatlıq verirsə, aşağıdakı üsullar faydalı ola bilər:

1. Kifayət qədər su için

Gündəlik 2–2.5 litr su içmək qan həcmini artıraraq təzyiqin stabilləşməsinə kömək edir.

2. Duz qəbulu

Aşağı təzyiqli şəxslərə daha çox duz qəbul etmələri tövsiyə olunur (lakin bu həkim nəzarəti altında olmalıdır).

3. Tez-tez və az-az qidalanın

Uzun müddət ac qalmaq təzyiqin düşməsinə səbəb ola bilər. Gün ərzində 4–5 dəfə balanslı yemək yemək vacibdir.

4. Qəhvə və ya yaşıl çay

Kofein təzyiqi müvəqqəti olaraq yüksəldə bilər, lakin mütəmadi istifadəsi tövsiyə olunmur.

5. Qan dövranını stimullaşdırın

Yüngül idman, gəzinti və ayaqları yüksəkdə saxlamaq təzyiqin normallaşmasına yardım edir.

6. Dərman müalicəsi

Əgər vəziyyət ciddidirsə, həkim təyinatı ilə dərman müalicəsi tətbiq oluna bilər. Özbaşına dərman qəbul etmək olmaz!

Kimlər həkimə müraciət etməlidir?

Aşağıdakı hallarda mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır:

• Təzyiq 90/60 mm Hg-dən aşağıdır və davamlı şəkildə dəyişir
• Tez-tez baş gicəllənməsi və bayılma baş verir
• Əlavə olaraq ürək döyüntüsü, nəfəs darlığı və ya sinə ağrısı müşahidə olunur
• Dərman qəbul etdikdən sonra hipotoniya yaranıbsa

 

Təzyiqin aşağı olması bəzən normal, bəzən isə ciddi sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər. Əgər hipotoniya sizdə heç bir simptom yaratmırsa və gündəlik həyatınıza təsir etmirsə, bu, narahatlıq üçün səbəb deyil. Lakin əlamətlər müşahidə olunursa, bu vəziyyətin səbəbi araşdırılmalı və lazımi tədbirlər görülməlidir.

Unutmayın: təzyiqin sağlam səviyyədə olması – uzun və keyfiyyətli bir həyatın əsas şərtlərindən biridir.