Vaginal axıntılar zamanı müalicə prosesi necə gedir?

Vaginal axıntılar qadın sağlamlığında olduqca vacib bir göstəricidir. Hər bir qadın həyatının müəyyən dövründə vaginal axıntı ilə qarşılaşır. Bu axıntılar bəzən tamamilə normal olsa da, bəzi hallarda xəstəliklərin xəbərçisi ola bilər. Xüsusilə, qoxulu, rəngli, qaşınma və yanma ilə müşayiət olunan axıntılar mütləq diqqətə alınmalıdır. Bu yazıda vaginal axıntıların səbəbləri, növləri, diaqnostikası və müalicə prosesi haqqında ətraflı məlumat veriləcək.

Vaginal axıntı nədir?

Vaginal axıntı, qadının vaginal kanalı tərəfindən ifraz olunan mayedir. Bu maye vaginanın təmiz qalmasına, bakteriyalardan qorunmasına və normal mikrofloranın tarazlanmasına kömək edir. Normal axıntı adətən şəffaf və ya ağ rəngdə olur, pis qoxulu deyil və heç bir narahatlıq yaratmır.

Lakin bəzi hallarda axıntının:

• Rəngi dəyişirsə (sarı, yaşıl, boz və s.),
• Pis qoxu gəlirsə,
• Qaşınma, yanma və ya ağrı müşahidə olunursa,
  bu, infeksiya və ya digər ginekoloji xəstəliklərin əlaməti ola bilər.

 

Vaginal axıntıların əsas səbəbləri

1. Bakterial vaginoz

Ən yayğın səbəblərdən biridir. Vaginadakı faydalı bakteriyaların (laktobasillərin) azalması nəticəsində zərərli bakteriyalar çoxalır. Axıntı boz rəngdə və “balıq iyi” şəklində qoxulu olur.

2. Kandida (göbələk) infeksiyası

Ağ rəngdə, “pendirə bənzər” axıntı və güclü qaşınma ilə müşahidə olunur. Xüsusilə antibiotik istifadəsi sonrası tez-tez rast gəlinir.

3. Trikomonas infeksiyası

Cinsi yolla keçən parazitar infeksiyadır. Sarı və ya yaşıl köpüklü axıntı, pis qoxu və sidik edərkən yanma ilə müşahidə olunur.

4. Cinsi yolla keçən digər infeksiyalar (Klamidya, Qonoreya və s.)

Bu infeksiyalar çox zaman simptom verməsə də, bəzi hallarda axıntı ilə özünü göstərir.

5. Hormonal dəyişikliklər

Hamiləlik, menopauza və menstruasiya dövrlərində hormonal səbəblərlə axıntı arta bilər.

Diaqnostika: Vaginal axıntının səbəbi necə müəyyənləşdirilir?

Müalicəyə başlamazdan öncə dəqiq diaqnoz qoyulmalıdır. Bunun üçün ginekoloq aşağıdakı mərhələləri tətbiq edir:

1. Pasiyentdən anamnez toplanır
   Qadının şikayətləri, axıntının rəngi, qoxusu, miqdarı və davametmə müddəti soruşulur.
2. Ginekoloji baxış
   Vagina və serviks (uşaqlıq boynu) vizual olaraq yoxlanılır.
3. Vaginal yaxma analizi (mikroskopiya)
   Axıntıdan nümunə götürülərək mikroskop altında göbələk, bakteriya və ya parazit axtarılır.
4. Mədəniyyət analizi (kultura)
   İnfeksiyanın hansı mikroorqanizm tərəfindən törədildiyini dəqiq müəyyən etmək üçün istifadə olunur.
5. PCR testi
   Xüsusilə cinsi yolla keçən xəstəliklərin dəqiq diaqnostikası üçün istifadə edilə bilər.

 

Vaginal axıntılar zamanı müalicə prosesi necə aparılır?

1. Dəqiq diaqnoza əsasən fərdi müalicə planı hazırlanır

Heç bir halda qadınlar özbaşına dərman istifadə etməməlidir. Çünki yanlış istifadə infeksiyanın daha da dərinləşməsinə və xronik hala keçməsinə səbəb ola bilər.

2. Göbələk infeksiyası zamanı

• Antifungal şamlar və ya kremlər təyin olunur (məsələn: Klotrimazol, Mikonazol)
• Bəzən ağızdan qəbul edilən dərmanlar da əlavə olunur (məsələn: Flukonazol)

3. Bakterial vaginoz zamanı

• Antibiotik şamlar və ya gel (məsələn: Metronidazol, Klindamisin)
• Vaginal flora üçün laktobasil preparatları

4. Trikomonas və digər cinsi yolla keçən infeksiyalar

• Həm qadına, həm də partnyora müalicə verilir.
• Metronidazol kimi antiparazitar dərmanlar təyin olunur.

5. Hormonlarla bağlı axıntılar

• Menopauza dövründə estrogen çatışmazlığına görə yaranan axıntılar üçün hormonal müalicə təyin edilə bilər.

 

Dəstəkləyici tədbirlər və həyat tərzi tövsiyələri

1. Gigiyenaya düzgün riayət edin
   Gündəlik alt paltarı dəyişdirin, sintetik yox, pambıq materiallardan istifadə edin.
2. Daxili mühitə zərər verən sabun və ya yuyucu vasitələrdən uzaq durun
   Vaginal duşlar və ətirli gigiyena vasitələri normal floraya zərər verə bilər.
3. Bol su için və balanslı qidalanın
   Güclü immun sistem infeksiyalara qarşı qoruyucu rol oynayır.
4. Cinsi partnyorun müalicəsi
   Cinsi yolla keçən infeksiyalarda mütləq partnyor da eyni vaxtda müalicə almalıdır.

 

Vaginal axıntı ilə bağlı tez-tez verilən suallar

Normal axıntı ilə xəstəlik əlaməti olan axıntı necə fərqləndirilir?

Normal axıntı şəffaf və ya süd rəngində, qoxusuz və narahatlıq yaratmayan olur. Rəngi dəyişmiş, qoxulu və qaşınma verən axıntılar isə xəstəlik göstəricisidir.

Özbaşına dərman istifadəsi təhlükəlidirmi?

Bəli. Dərmanlar yalnız həkim tərəfindən təyin olunmalıdır. Əks halda, vəziyyət pisləşə bilər.

Müalicə nə qədər davam edir?

İnfeksiyanın növündən asılı olaraq 5-14 gün arasında dəyişir. Xroniki hallarda daha uzun ola bilər.

 

Vaginal axıntılar qadın sağlamlığının vacib göstəricisidir. Əgər axıntınızda qeyri-adi dəyişikliklər hiss edirsinizsə, vaxt itirmədən ginekoloqa müraciət etməyiniz vacibdir. Müalicə yalnız dəqiq diaqnoz əsasında effektiv olur. Qadınlar arasında bu mövzuda maariflənmə nə qədər yüksək olarsa, xəstəliklərin qarşısı da bir o qədər tez alınar.

 

Gec yaşda cinsi həyata başlamaq yumurtalıqlara zərər verirmi?

Son illərdə cəmiyyətimizdə qadın sağlamlığına dair suallar artmaqdadır. Bu suallardan biri də budur: “Gec yaşda cinsi həyata başlamaq yumurtalıqlara zərər verirmi?” Xüsusilə 25–30 yaşdan sonra hələ cinsi münasibətdə olmayan qadınlar bu barədə narahatlıq keçirirlər. Bu məqalədə sizə mövzunun tibbi, fizioloji və psixoloji tərəflərini, uzman fikirlərini, həmçinin mövzu ilə bağlı yanlış inancları təqdim edəcəyik.

 

Yumurtalıqların funksiyası nədir?

Yumurtalıqlar (overlər) qadın reproduktiv sisteminin əsas orqanlarından biridir. Bu orqanlar:

• Aybaşı dövrünü tənzimləyir,
• Estrogen və progesteron hormonlarını ifraz edir,
• Yumurtalı hüceyrələrin yetişib sərbəst buraxılmasını təmin edir (ovulyasiya),
• Hamiləlik üçün zəmin yaradır.

Yumurtalıqların sağlamlığı birbaşa hormonal balansla və genetik faktorlarla əlaqəlidir. Bəs cinsi həyata başlama bu orqanlara təsir edə bilərmi?

 

Cinsi həyatla yumurtalıqlar arasında əlaqə varmı?

Tibbi cəhətdən baxdıqda, cinsi həyatın başlanması və ya gec başlaması birbaşa yumurtalıqlara zərər vermir. Yəni bir qadın 18 yaşda da cinsi həyata başlaya bilər, 30 yaşda da — bu, yumurtalıqların struktur və funksiyasına birbaşa təsir göstərmir.

Ancaq dolayısı ilə təsirlər ola bilər. Məsələn:

• Stress və hormonal pozğunluqlar: Gec yaşda və ya sosial təzyiqlərlə əlaqədar psixoloji narahatlıq keçirmək hormon balansına təsir edə bilər. Bu isə dolayısı ilə yumurtalıq fəaliyyətini poza bilər.
• Aybaşı nizamsızlığı: Psixoloji və emosional gərginlik aybaşı dövrlərində nizamsızlığa səbəb ola bilər. Ancaq bu vəziyyətin səbəbi cinsi həyatın olmaması deyil, stres və hormonların təsiridir.
• Qadın reproduktiv sağlamlığı ilə bağlı yanlış inanclar: Bəzi insanlar inanır ki, cinsi həyat gec başladıqda “yumurtalıqlar köhnəlir”. Bu yanlış bir fikirdir. Yumurtalıqlar doğuşdan qadının bədənində olur və yumurtalı hüceyrələrin tükənməsi yaşla əlaqəlidir, cinsi həyatla deyil.

 

Gec yaşda cinsi həyata başlamağın üstünlükləri və riskləri

Üstünlüklər:

• Qadın öz bədənini daha yaxşı tanıyır, emosional və fiziki olaraq hazır olur.
• Həyat yoldaşı və münasibət seçimi daha yetkin düşüncələrlə edilir.
• Cinsi yolla keçən xəstəliklərdən qorunma ehtimalı artır, çünki daha ehtiyatlı yanaşma olur.

Risklər:

• İlk cinsi təcrübədə ağrı və qorxu halları daha çox rast gəlinə bilər.
• Sosial və ya daxili təzyiq səbəbilə cinsi həyat psixoloji gərginliklə müşayiət oluna bilər.
• Əgər cinsi həyata gec yaşda başlanılırsa və uşaq sahibi olmaq da təxirə salınırsa, bu, yumurtalıq ehtiyatı ilə bağlı problemlər yarada bilər. Bu isə birbaşa cinsi həyatla deyil, bioloji yaşla əlaqəlidir.

Yumurtalıq sağlamlığını qorumağın yolları

Əgər məqsəd yumurtalıqları qorumaqdırsa, cinsi həyatın başlanma vaxtından daha çox aşağıdakı faktorlar önəmlidir:

• Sağlam və balanslı qidalanma
• Stressdən uzaq durmaq
• Nizamlı ginekoloji müayinələr
• İnfeksiyalardan qorunma
• Hərəkətli həyat tərzi
• Zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq (siqaret, alkoqol və s.)

Uzman fikri: Ginekoloqlar nə deyir?

Ginekoloqların ortaq fikrinə görə, cinsi həyata başlama yaşı yumurtalıq sağlamlığı üçün həlledici deyil. Əsas məsələ qadının orqanizminin necə işləməsi, hormonların balansı və genetik meyllərdir.

Dr. Günay Sultanova (ginekoloq):

“Qadınlar arasında belə bir yanlış inanc yayılıb ki, guya 30 yaşdan sonra cinsi həyata başlamaq yumurtalıqları zədələyir. Əslində belə bir tibbi sübut yoxdur. Yumurtalıq funksiyası bioloji yaşla və hormonal mexanizmlərlə bağlıdır, cinsi fəaliyyətlə deyil.”

 

Gec yaşda başlayan cinsi həyat – psixoloji tərəfi

Unutmaq olmaz ki, cinsi həyat təkcə fiziki deyil, eyni zamanda emosional və psixoloji bağlanma deməkdir. Əgər qadın bu prosesə hazırdırsa və münasibət qarşılıqlı hörmətə əsaslanırsa, heç bir yaş “gec” sayılmaz.

Hansı hallarda həkimə müraciət edilməlidir?

Əgər siz:

• Uzun müddət aybaşı nizamsızlığı yaşayırsınızsa,
• Hamilə qalmaqda çətinlik çəkirsinizsə,
• Yumurtalıq kistləri və ya endometrioz diaqnozu almısınızsa,
• Cinsi münasibət zamanı ağrılar və ya psixoloji narahatlıq hiss edirsinizsə,

…mütləq ginekoloq və ya endokrinoloqa müraciət etməlisiniz. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə yumurtalıq sağlamlığının qorunmasında vacib rol oynayır.

 

Cinsi həyata gec başlamaq – yumurtalıqlara birbaşa zərər vermir. Bu, bioloji deyil, daha çox sosial və psixoloji bir məsələdir. Əsas olan qadının özünü fiziki və emosional olaraq hazır hiss etməsidir. Yumurtalıq sağlamlığını qorumaq üçün düzgün həyat tərzi və mütəmadi tibbi yoxlamalar daha böyük əhəmiyyət daşıyır.

 

Avaskulyar Nekroz nədir? Səbəbləri, simptomları və müalicə üsulları

Avaskulyar nekroz – sümükləri qidalandıran qan axınının pozulması nəticəsində sümük toxumasının ölməsi ilə nəticələnən ciddi bir ortopedik vəziyyətdir. Bu xəstəlik həm sümük strukturlarına, həm də hərəkət sisteminə uzunmüddətli təsir göstərir. Xəstəlik vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə edilməzsə, oynaqlarda deformasiyalara və hərəkət məhdudiyyətinə səbəb ola bilər. Bu yazımızda avaskulyar nekrozun nə olduğunu, əlamətlərini, səbəblərini, diaqnostika və müalicə üsullarını, eləcə də qorunma yollarını geniş şəkildə izah edəcəyik.

 

Avaskulyar Nekroz nədir?

Avaskulyar nekroz (AVN), həmçinin osteonekroz və ya aseptik nekroz adları ilə də tanınır. Bu xəstəlik zamanı sümüyü qidalandıran qan dövranı dayanır və nəticədə həmin sümük sahəsində hüceyrələr ölməyə başlayır. Hüceyrələrin ölümü sümüklərin zəifləməsinə, çökməsinə və oynaq səthlərinin deformasiyasına gətirib çıxarır.

Ən çox təsirə məruz qalan bölgələr:

• Bud sümüyünün başı (femur başı) – ən yayğın forması
• Diz oynağı
• Çiyin və bilək
• Topuq və ayaq

 

Avaskulyar Nekrozun əsas səbəbləri

Avaskulyar nekrozun yaranmasına bir neçə fərqli amil səbəb ola bilər. Bəzən bu səbəblər birbaşa, bəzən isə dolayı yolla sümük qanlanmasına təsir göstərir.

1. Travmalar

• Sümük sınıqları və oynaq çıxıqları qan damarlarını zədələyərək qan axınının pozulmasına səbəb ola bilər.

2. Uzunmüddətli steroid istifadəsi

• Xüsusilə prednizolon və digər kortikosteroidlər uzun müddət istifadə edildikdə, yağ parçalarının damarları tıxaması nəticəsində AVN inkişaf edə bilər.

3. Alkoqol istifadəsi

• Həddindən artıq spirtli içki qəbul etmək qan damarlarını daraldır və sümük hüceyrələrinin oksigen almasına mane olur.

4. Qan xəstəlikləri

• Orak hüceyrəli anemiya, trombofiliya kimi qan xəstəlikləri qan axınına maneə törədə bilər.

5. Autoimmun və metabolik xəstəliklər

• Lupus, Cushing sindromu, diabet və hiperlipidemiya kimi xəstəliklər riski artırır.

6. İdiopatik hallarda

• Bəzi hallarda səbəb tam müəyyən edilə bilmir. Bu hallara idiopatik avaskulyar nekroz deyilir.

 

Əlamətləri nələrdir?

Avaskulyar nekroz ilkin mərhələlərdə heç bir simptom verməyə bilər. Xəstəlik irəlilədikcə isə aşağıdakı əlamətlər müşahidə olunur:

• Ağrı hissi – Xüsusilə hərəkət zamanı, sonralar isə istirahət zamanı da davam edir.
• Hərəkət məhdudiyyəti – Oynaqlarda sərtlik və elastikliyin itməsi.
• Topallama – Bud sümüyünün zədələnməsi halında.
• Sümüklərdə zəiflik və təzyiqə qarşı həssaslıq.

 

Diaqnostika necə aparılır?

Avaskulyar nekrozun erkən mərhələdə aşkarlanması üçün doğru diaqnostika vacibdir. Həkim əvvəlcə pasiyentin şikayətlərini dinləyir, sonra isə fiziki müayinə və görüntüləmə üsullarından istifadə edir:

1. Rentgen

• Əgər xəstəlik irəliləmişsə, sümükdə çökmə və deformasiya görünə bilər.

2. MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası)

• Erkən mərhələdə sümükdəki dəyişiklikləri aşkar etmək üçün ən həssas üsuldur.

3. CT (Kompüter Tomoqrafiyası)

• Sümük strukturlarını detallı şəkildə görmək üçün istifadə olunur.

4. Qan analizləri

• Qan xəstəlikləri və iltihabi proseslərin olub-olmadığını göstərir.

Müalicə üsulları

Müalicə seçimi xəstəliyin mərhələsinə, pasiyentin yaşına və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə əsasən təyin olunur.

1. Konservativ müalicə (ilk mərhələlərdə)

• Ağrıkəsicilər və iltihabəleyhinə dərmanlar
• Fiziki hərəkətlərin məhdudlaşdırılması (əsasən yük altında olan oynaqlar)
• Fizioterapiya

2. Medikamentoz müalicə

• Antikoaqulyantlar – qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün
• Lipidazaltıcı dərmanlar – damarların tıxanmasının qarşısını almaq üçün
• Osteoprotektorlar – sümük toxumasını möhkəmləndirmək üçün

3. Cərrahi müdaxilə

• Core decompression – sümük içində təzyiqi azaltmaq üçün deşik açılır
• Sümük transplantasiyası
• Oynağın dəyişdirilməsi (endoprotez) – xüsusilə bud oynağı üçün

 

Avaskulyar Nekrozdən necə qorunmaq olar?

Baxmayaraq ki, bəzi hallarda AVN-nin qarşısını almaq mümkün olmur, lakin müəyyən profilaktik tədbirlər faydalı ola bilər:

• Kortikosteroidlərdən uzunmüddətli istifadə edirsinizsə, həkim nəzarətində olun
• Alkoqoldan uzaq durun və sağlam həyat tərzi sürün
• Travma və zədələnmələrdən qorunun
• Qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün fiziki aktivliyi artırın
• Xroniki xəstəliklərinizi düzgün idarə edin

 

Avaskulyar nekroz vaxtında aşkarlandıqda və müalicə edildikdə xəstənin həyat keyfiyyəti qoruna bilər. Əgər davamlı oynaq ağrınız varsa, hərəkət zamanı narahatlıq hiss edirsinizsə və ya əvvəllər travma keçirmisinizsə, mütləq ortoped və ya travmatoloq həkimə müraciət edin. Erkən müdaxilə sümüklərinizin və oynaqlarınızın sağlamlığını qorumaq üçün ən vacib addımdır.