Anemiya – Qan Azlığı Təhlükəlidirmi? Bütün Detalları ilə Anemiya Haqqında
Anemiya – gündəlik həyatımızda tez-tez eşitdiyimiz, lakin əksər hallarda ciddiyə almadığımız qan azlığı problemi sağlamlığımız üçün ciddi təhlükələr yarada bilər. Bəs anemiya nədir, hansı əlamətlərlə özünü göstərir, hansı səbəblərdən yaranır və necə müalicə olunur? Bu məqalədə sizə anemiya haqqında hər şeyi ətraflı və sadə dillə izah edəcəyik.
Anemiya nədir?
Anemiya – qanda hemoglobin miqdarının azalması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Hemoglobin – qırmızı qan hüceyrələrində olan və bədənin bütün hüceyrələrinə oksigen daşıyan vacib bir zülaldır. Hemoglobinin səviyyəsi aşağı olduqda, orqan və toxumalar kifayət qədər oksigenlə təmin olunmur və bu da bir çox narahatedici simptomlara səbəb olur.
Qısa desək:
Anemiya = Qırmızı qan hüceyrələrinin və ya hemoglobinin azalması = Oksigen çatışmazlığı = Yorğunluq, halsızlıq, baş gicəllənməsi və daha çoxu.
Anemiyanın əsas əlamətləri
Anemiya bəzən yavaş-yavaş inkişaf etdiyi üçün insanlar uzun müddət bu vəziyyətin fərqində olmaya bilər. Aşağıdakı simptomlar anemiyanın göstəricisi ola bilər:
- Tez yorulma və enerji çatışmazlığı
- Dərinin solğun rəng alması
- Tez-tez baş gicəllənməsi və huşun itməsi
- Nəfəs darlığı, xüsusilə fiziki fəaliyyət zamanı
- Ürək döyüntüsünün artması (taxikardiya)
- Əllərdə və ayaqlarda soyuqluq
- Dırnaqlarda qırılmalar, saç tökülməsi
- Konsentrasiya zəifliyi və yaddaş pozğunluğu
- Ağız künclərində çatlar, dil üzərində yanma hissi
Əgər bu əlamətlər sizdə də varsa, qan analizindən keçmək vacibdir.
Anemiyanın əsas səbəbləri nələrdir?
Anemiya müxtəlif səbəblərlə bağlı olaraq yarana bilər. Onları əsas 3 qrupa ayırmaq olar:
- Qan itkisi
- Aylıq menstruasiyalar zamanı həddindən artıq qan itirilməsi
- Doğuş və ya cərrahi əməliyyatlar
- Qəza və travmalar
- Mədə-bağırsaq qanaxmaları (məsələn, xoralar, hemoroid, mədə xərçəngi)
- Hüceyrə istehsalında problemlər
- Dəmir çatışmazlığı anemiyası (ən çox yayılan növdür)
- B12 vitamini çatışmazlığı
- Folat (fol turşusu) çatışmazlığı
- Xroniki xəstəliklər (böyrək çatışmazlığı, revmatizm, onkoloji xəstəliklər)
- Qırmızı qan hüceyrələrinin sürətli dağılması
- Genetik xəstəliklər (talassemiya, orak hüceyrəli anemiya)
- Autoimmun pozuntular
- Zəhərlənmələr və bəzi dərmanlar
Anemiya hansı yaş qruplarında daha çox rast gəlinir?
Anemiya hər yaşda insanı təsir edə bilər, lakin bəzi qruplar daha çox risk altındadır:
- Uşaqlar və yeniyetmələr (böyümə dövründə daha çox dəmirə ehtiyac var)
- Hamilə qadınlar
- Menstruasiyaları ağır keçən qadınlar
- Yaşlı insanlar
- Bitki mənşəli qidalananlar (B12 və dəmir çatışmazlığı riski artır)
Anemiyanın növləri və fərqləri
Anemiya yalnız bir növ deyil. Ən çox rast gəlinən növləri:
- Dəmir çatışmazlığı anemiyası – ən çox yayılmış formadır. Səbəbi orqanizmdə dəmirin az olmasıdır.
- B12 vitamini çatışmazlığı anemiyası (zəruri anemiya) – sinir sistemi zədələnməsinə də səbəb ola bilər.
- Folat çatışmazlığı anemiyası – hamilə qadınlarda xüsusilə təhlükəlidir.
- Aplastik anemiya – sümük iliyinin qırmızı qan hüceyrələri istehsal edə bilməməsi ilə xarakterizə olunur.
- Hemolitik anemiya – qırmızı qan hüceyrələrinin normaldan tez parçalanması nəticəsində yaranır.
Anemiya necə diaqnoz qoyulur?
Anemiya adətən sadə qan analizi ilə müəyyən edilir. Əsas göstəricilər:
- Hemoglobin səviyyəsi
- Hematokrit
- Qırmızı qan hüceyrələrinin sayı və ölçüsü (MCV, MCH, MCHC)
- Serum dəmir, ferritin, B12, folat səviyyələri
Əgər həkiminiz anemiya şübhəsi ilə sizə analiz tövsiyə edibsə, bu testləri gecikdirməmək vacibdir.
Anemiyanın müalicəsi necə aparılır?
Müalicə anemiyanın növünə və səbəbinə görə dəyişir:
- Dəmir çatışmazlığı anemiyası – dəmir tabletləri, dəmirlə zəngin qidalanma (ət, qaraciyər, ispanaq, paxlalılar)
- B12 vitamini çatışmazlığı – B12 inyeksiyaları və ya oral əlavələr
- Folat çatışmazlığı – fol turşusu əlavələri
- Qan itkisindən yaranan anemiyada – səbəb aradan qaldırılır (məsələn, xoranın müalicəsi və ya qanaxmanın dayandırılması)
- Ağırlıq dərəcəsinə görə – bəzi hallarda qan köçürülməsi tələb oluna bilər
Vacibdir: Hər hansı əlavəyə və ya dərmana başlamazdan əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşin.
Anemiya təhlükəlidirmi?
Bəli, anemiya uzun müddət davam etdikdə və müalicə olunmadıqda ciddi nəticələrə səbəb ola bilər:
- Ürək böhranı riski artır
- Hamiləlikdə uşaqda inkişaf geriliyi və vaxtından əvvəl doğuş
- Sinir sistemində zədələnmələr
- İmmunitetin zəifləməsi
- Həyat keyfiyyətinin ciddi şəkildə aşağı düşməsi
Anemiyanın bəzi formaları (məsələn, aplastik anemiya) həyati təhlükə də yarada bilər.
Anemiyanın qarşısını necə almaq olar?
- Balanslı və dəmir baxımından zəngin qidalanmaq
- B12 və fol turşusu tərkibli qidaları rasiona daxil etmək
- Ginekoloji müayinələrə və sağlamlıq yoxlamalarına vaxtında getmək
- Uşaqlarda böyümə dövründə dəmir preparatlarının həkim nəzarəti ilə istifadəsi
- Qastrit və digər mədə problemlərinin vaxtında müalicəsi
Sağlam qan = Sağlam həyat
Anemiya – sadəcə “yorğunluq” deyil. Bu, bədəninizin sizə “oksigen çatmır!” siqnalıdır. Əgər tez yorulursunuzsa, solğun görünürsünüzsə, tez-tez başınız gicəllənirsə – anemiya ola bilər. Bu problemin vaxtında aşkarlanması və müalicəsi həyat keyfiyyətinizi əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər.